Podstawową właściwością mechaniczną betonu jest jego wytrzymałość na ściskanie. Inne właściwości, jak wytrzymałość na rozciąganie czy docisk, rozpatruje się przeważnie jako funkcje tej wytrzymałości.
Wytrzymałość betonu zależy od wielu czynników, a przede wszystkim od uziarnienia i jakości kruszywa, ilości oraz jakości cementu i wody, a także od technologii produkcji mieszanki betonowej, warunków dojrzewania betonu w konstrukcji i wieku betonu. Podstawowym parametrem przyjmowanym w projektowaniu składu mieszanki betonowej jest wskaźnik wodno-cementowy (w/c, tj. stosunek wagowy wody do cementu). Przy danej ilości cementu tym większa jest wytrzymałość betonu, im mniejsza jest wartość w/c. Ze względu na niezbędną ilość wody do wiązania i twardnienia zaczynu cementowego wskaźnik w/c powinien wynosić około 0,2. Jednak z uwagi na wymagania technologiczne związane z formowaniem elementów konstrukcji przyjmuje się na ogół w/c ≈ 0,4-0,6.
Wytrzymałość na ściskanie określa się na podstawie badań pobranych próbek betonu. Celem tych badań jest stwierdzenie, czy beton, z którego jest wykonana dana konstrukcja, ma wytrzymałość odpowiadającą wytrzymałości przyjętej w projekcie tej konstrukcji.
Próbki betonowe do badań mają kształt sześcianu o boku 150 mm lub walca o średnicy 150 mm i wysokości 300 mm.
Próbki po 28 dniach od ich wykonania (lub w innym ustalonym terminie) bada się w maszynie wytrzymałościowej. Płyty dociskowe maszyny powinny być przynajmniej tak duże, jak powierzchnie obciążanych próbek. Dopuszcza się stosowanie dodatkowych płyt stalowych o grubości co najmniej 25 mm. Umieszczanie jakichkolwiek podkładek wyrównawczych między próbką a płytami dociskowymi jest zabronione.
W odniesieniu do betonu bada się też:
• wytrzymałość na rozciąganie,
• moduł sprężystości przy ściskaniu,
• skurcz i pełzanie.
Wytrzymałość betonu zwiększa się wraz z jego wiekiem. Przyrost wytrzymałości jest najszybszy w początkowym, 7-dniowym okresie twardnienia betonu.
Na zwiększenie wytrzymałości betonu po 28 dniach twardnienia wpływa szczególnie wilgotność środowiska, w którym beton się znajduje. Jeżeli środowisko jest wilgotne, to wytrzymałość zwiększa się systematycznie z upływem czasu i po kilkunastu latach może być większa nawet o 100% od wytrzymałości po 28 dniach. W środowisku suchym po ok. roku wytrzymałość betonu zwiększa się w przybliżeniu o 40% w porównaniu z wytrzymałością 28-dniową i później praktycznie pozostaje niezmienna lub nieco zmniejsza się.
Zwiększenie wytrzymałości po 28 dniach twardnienia jest mniejsze w betonach wysoko wartościowych niż w zwykłych.
Zjawisko zwiększania się wytrzymałości betonu z upływem czasu dotyczy betonu nieobciążonego. W betonie poddanym obciążeniom długotrwałym wytrzymałość ta zmniejsza się do ok. 90% wytrzymałości 28-dniowej.